Zespół dworski w Sieborowicach
50°09′47″N 20°03′12″E/50,163056 20,053333 nr rej. A-584 z 19.04.1988 [A-506/M][1].
| |
 Dwór – widok od strony południowo-zachodniej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Pałacowa 22 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Ukończenie budowy |
1882 |
Położenie na mapie gminy Michałowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
| 50°09′47″N 20°03′12″E/50,163056 20,053333
| |
| Strona internetowa | |
Zespół dworski w Sieborowicach – zespół dworski z otoczeniem parkowym znajdujący się w Sieborowicach, w gminie Michałowice, w powiecie krakowskim.
Obiekt w skład którego wchodzi: dwór, mur ogrodzeniowy z bramą oraz park, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Sieborowicach pojawiła się w 1337 roku i przynajmniej do XVI wieku wieś była własnością cząstkową[2]. Na początku XVI wieku dzierżawcami wsi byli Więcławscy herbu Leliwa. Rejestr z 1581 roku wymienia wieś jako własność szlachcica Jana Staszkowskiego, a w rejestrze poborowym województwa krakowskiego z roku 1629 figuruje Albert Młodziejowski. W roku 1633 dzierżawcą wsi była Elżbieta Szembakowa. Od 1680 roku wieś należała do Akademii Krakowskiej[3]. Pod koniec XIX wieku właścicielami Sieborowic została rodzina Zakrzeńskich herbu Poraj. Wówczas stał tam dwór drewniany, parterowy, konstrukcji zrębowej, kryty gontem. W 1882 roku Bolesław Zakrzeński (1849–1924) do starego obiektu dobudował nowy, murowany[4].
Po śmierci Bolesława właścicielem majątku został jego syn Julian, a potem syn Juliana i Elżbiety z Hallerów, Władysław (1901–1981). W konsekwencji reformy rolnej z 1944 roku majątek został znacjonalizowany a rodzina Zakrzeńskich zmuszona została do opuszczenia majątku bez prawa osiedlenia się na terenie powiatu. Dwór, spichlerz, stajnia... w myśl zasady - co „dworskie to nasze” - wozownia, stodoła, szopa, chlewnia, wołownia i kuźnia zostały rozgrabione przez okoliczną ludność[5].
W 1945 rodzina Zakrzeńskich wyemigrowała z kraju. Budynek przeznaczono na szkołę ludową pod patronatem Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych, a 14 lipca 1947 roku zdewastowany obiekt przekazano zlikwidowanemu w Krakowie przy ulicy Krzywdy Państwowemu Domowi Dziecka, i 15 grudnia wprowadziły się do niego dzieci[3][6].
W okresie dwudziestolecia międzywojennego w dworze przebywali: gen. Stanisław Haller, mjr Henryk Dobrzański, ppłk Łukasz Grzywacz-Świtalski oraz gen. Tadeusz Komorowski[5].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Eklektyczny dwór, wybudowany w 1882 roku przez Bolesława Zakrzeńskiego[2]. Budynek murowany, na rzucie litery "T", wysoko podmurowany. Korpus główny i skrzydło zachodnie są dwukondygnacyjne, a skrzydło wschodnie jednokondygnacyjne. Wejście do dworu znajduje się w parterowej części. Poprzedza je arkadowo-filarowy portyk z tralkową balustradą. Od zachodniej strony znajduje się wieloboczny ryzalit z tarasem otoczonym balustradą tralkową. Elewacja jest tynkowana, w części dwukondygnacyjnej parter jest zdobiony boniowaniem. Między kondygnacjami znajduje się gzyms kordonowy. Okna rozmieszczone niesymetrycznie, prostokątne, otoczone dekoracyjnymi opaskami, a w części ryzalitowej zwieńczone półkoliście. Skrzydło zachodnie od strony południowej jest zwieńczone dekoracyjnym szczytem z herbem właścicieli i rokiem budowy dworu. Herb jest obramowany kartuszem, po bokach znajdują się woluty i dwa wazony. Podobny element dekoracyjny można zobaczyć w części środkowej elewacji zachodniej. Tu przyjmuje postać attykowego szczytu z owalnym, zablendowanym okienkiem w części centralnej i datą (remontu) 2003 na jednej z części bocznych[4].
W holu znajdował się kominek, w pokojach piece kaflowe, ściany były ozdobione dekoracją stiukową[5].
W skład zespołu dworskiego wchodzą ponadto budynki gospodarcze – dwa spichlerze murowane, stajnie dworskie przebudowane na dom zarządcy, kuźnia i rządcówka przebudowana na chlewnię, oraz wozownia, ułożone w funkcjonalny czworobok[5]. Większość zabudowań pochodzi z przełomu XIX i XX wieku.
Park
[edytuj | edytuj kod]Całość usytuowana jest w neoklasycystycznym parku otoczonym murem z bramą wjazdową od strony wschodniej[7]. Do kompleksu należał także staw[4]. Park zaprojektowała krakowska firma ogrodnicza „Frege” założona przez Karola Freegego[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-21].
- ↑ a b Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2012, s. 406. ISBN 978-837510-597-1.
- ↑ a b Naddłubniańskie Pejzaże nr 4-5. [dostęp 2014-05-23].
- ↑ a b c dworymalopolski.pl. [dostęp 2014-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-10)].
- ↑ a b c d e Naddłubniańskie Pejzaże nr 19-20. [dostęp 2014-05-23].
- ↑ Strona Domu Dziecka. [dostęp 2014-05-23].
- ↑ Strona gminy. [dostęp 2014-05-23].